تخریب سد، چاره اروپا برای حفظ محیط زیست
به گزارش پلات ایسنا/خراسان رضوی اروپا برای بازگرداندن اكوسیستم، طرح تخریب سدها را اجرا می كند.
بشر برای هزاران سال است كه از سدها برای منحرف كردن دریاچه ها، رودخانه ها، آبیاری، تأمین انرژی و مزایای دیگری استفاده می نماید.
سوابق تاریخی نشان می دهد، نخستین سدها در مصر باستان، ساخته شدند كه حدود 2950 سال پیش از میلاد بوده است.
سدها سبب می شوند تا زیستگاه های ماهیان بومی و حیوانات وحشی در معرض تهدید قرار گیرند.
مزایای سدها، آبیاری، تولید برق، تأمین آب شرب شهرها و روستاهاست اما سدسازی معایبی هم دارد.
با سدسازی آب در حال گردش راكد می شود و ماهی ها مانند گذشته قادر به مهاجرت نیستند و همین عاملی برای كاهش جمعیت آنها خواهد بود. این مورد در دهه های اخیر بسیار مشاهده شده است.
اغلب دانشمندان از روند حذف سدها استقبال می كنند، اما برخی خواهان تحقیق و بررسی بیشتر درباره اثرات زیان بار احتمالی آن هستند.
در خیلی از نقاط اروپا، برای محافظت از محیط زیست، سدها تخریب می شوند
سد Yecla de Yeltes در غرب اسپانیا به مدت نیم قرن، آب شرب جوامع محلی را تأمین می كرد، اما پروژه های جدید این سد را منسوخ اعلام نمود و تخریب این سد نقطه عطفی در جهت احیاء رودخانه های این قاره در نظر گرفته شد.
جرون ون هرك، مدیر پروژه تخریب سدها، اظهار نمود: سدها خصوصیت های طبیعی سیستم رودخانه را تغییر می دهند و حذف آنها ترمیمی برای رودخانه ها به حساب می آید.
رودهای طولانی كه از مكانی به مكان دیگر جریان دارند، به مجموعه ای از حوضچه ها تبدیل می شوند و مانع از مهاجرت ماهیان برای رسیدن به مناطقی برای تخم ریزی می شود. البته سدهای موجود می توانند به پیشگیری از گسترش گونه های تهاجمی مانند خرچنگ كمك كنند.
طی 20 تا 25 سال گذشته، حداقل 5000 سد كوچك، سرریز و كالورت(زیرآبگذر) از رودخانه های فرانسه، سوئد، فنلاند، اسپانیا و انگلستان برداشته شده است.
لورا وایلدمن، محقق این تحقیقات اظهار نمود: در ایالات متحده، حدود 1200 سد در دهه های اخیر به علت كاهش تأثیرات منفی بر اكوسیستم های محلی تخریب شدند.
كارشناسان خاطرنشان كردند: برای كاهش تأثیرات منفی تخریب سدها، پروژه های بازسازی باید تحت نظارت قرار گیرند.
برخی از سدهای كوچك در هلند، دانمارك و اسپانیا هم تخریب می شوند.
دانشمندان فرانسوی قصد دارند تا تأثیرات حذف سدهای بزرگ (35 و 15 متری) را در منطقه نورماندی فرانسه را بررسی نمایند.
البته لازم به ذكر است، همان گونه كه سدهای قدیمی تخریب می شوند، سدهای جدیدی در مكان های دیگر ساخته می شوند كه می تواند تهدیدی برای خیلی از آخرین رودخانه های دست نخورده جهان باشد.
در تخریب سدها باید به این نكته توجه كرد كه سدهای تاریخی باید بعنوان میراث فرهنگی حفظ شوند.
احیاء رودخانه های اروپا با حذف سدها
تعدادی از پژوهشگران خواهان تخریب ده ها هزار سد در سراسر اروپا برای حفظ محیط زیست هستند، اما آیا این مورد می تواند چاره این مشكل باشد و تا چه اندازه امكان پذیر است؟
بر مبنای جدیدترین گزارش آژانس محیط زیست اروپا مشخص شد، 60 درصد از آب های سطحی اروپا در وضعیت نامساعد محیطی قرار دارند.
بعضی از سازمان های خصوصی اعتقاد دارند كه ساختار سدها نه تنها به محیط زیست صدمه می رسانند، بلكه نگهداری از آنها هم هزینه دارد و بنابراین خواهان حذف آنها شدند.
تأثیر سدها بر حیات وحش
بر مبنای آمار صندوق جهانی طبیعت (WWF) و بنیاد جهانی مهاجرت ماهی ها، حالا كمتر از یك درصد رودخانه های اروپا آزادانه جریان دارند، اما زمانی كه جانوران آبزی نتوانند از مسیری خویش را به مناطق معینی برسانند و با موانع مواجه شوند، تولیدمثل آنها مختل می شود.
هم اكنون، چندین گونه ماهی، ازجمله ماهی قزل آلا و ماهیان خاویاری، در برخی از كشورها به صورت كامل ناپدیدشده اند و مهمترین تاثیر آن بر وضعیت معیشت ماهیگیران است.
طبیعت وحشی كنار رودخانه های اروپا در طولانی مدت كاهش یافته است.
تأثیر سد بر كیفیت خاك
علاوه بر حیات وحش، سدها بر كیفیت خاك هم تاثیر دارند. رسوبات و سایر مواد مغذی در سازه ها گیر می كنند و سبب می شوند تا رسوب كمتری به دلتای رودخانه برساند. برای انتقال رسوبات به پایین رودخانه احتیاج به جریان شدید آب است. رسوب در سدها و جریان بیش ازاندازه منجر به فرسایش در رودخانه می شود.
محققان اعتقاد دارند كه تخریب سدها می تواند فرصتی به طبیعت برای بازیابی بدهد، اما باید برای حذف هر یك مورد، بررسی های لازم صورت گیرد، برای مثال، در آلمان، تراكم جمعیت در حومه شهرهایی كه سدها در آن قرار دارند به حدی زیاد است كه نمی توان بدون برنامه ریزی و محاسبه دقیق، سازه ها را به آسانی حذف نمود تا اختلال در اقتصاد منطقه به حداقل برسد.
نبود آماری دقیق برای سدها
تنها در آلمان 300 سد با ارتفاع بیشتر از 15 متر و تعداد بی شماری سازه كوچك تر از سه متر ارتفاع وجود دارد. بااین حال، دولت فدرال، آمار دقیقی از تعداد سازه ها یا مكان های دقیق آنها ندارد.
عدم ثبت این موارد درباره زیرساخت های آبی می تواند مشكلاتی در سراسر اتحادیه اروپا ایجاد كند، چونكه بعضی از سدها بیشتر از 100 سال قدمت دارند و شكستن آنها می تواند مشكلات بسیاری ایجاد كند.
البته این نخستین بار نیست كه اتحادیه اروپا، در جهت حذف سدهای قدیمی گام برداشته است، در حدود 20 تا 25 سال گذشته، در حدود 3450 سد كوچك و سازهای در رابطه با آن در سوئد، اسپانیا، پرتغال، ایالات متحده، فرانسه و سوئیس تخریب شدند. همینطور در دو دهه گذشته بیشتر از 1200 سد از رودخانه های امریكا هم تخریب شده كه تنها 86 مورد از آنها در سال 2017 بوده است.
تأثیر منفی تخریب سدها در بعضی مناطق
حذف سد نمی تواند فقط تأثیرات مثبت داشته باشد و باید پیش از تخریب آن، تمامی موارد در رابطه با آن بررسی شود، چونكه از بین بردن بعضی از سدها منجر به افزایش ریسك سیل بیشتر برای شهرها و روستاهای پایین دست می شود.
ایجاد رسوب در مناطق بالاتر از سدها هم می تواند مشكل ساز باشد و برداشتن سد و حركت رسوبات منجر به گرفتگی آبشش ماهی ها با رسوب و از بین رفتن آنها خواهد شد.
نتایج بررسی ها از آن حكایت می كند، زمانی كه اروپا در حال تخریب سدهاست، ابتكارات در رابطه با سدسازی، تصاویر متضادی در اروپا عرضه می كند كه می تواند هزاران سد جدید آبی در سراسر این قاره را پدید آورد.
سدها و تغییر خصوصیت های طبیعی سیستم رودخانه
هند، سومین كشور بزرگ سازنده سد در جهان بعد از چین و ایالات متحده، دارای بیشتر از 5000 سد بزرگ است.
در چند دهه گذشته در هندوستان درگیری هایی به علت سهم آب رخ داده است و ایالت ها به علت سدسازی رودخانه ها و كاهش سهم آب مشاجره داشتند.
ثابت شده است كه ازنظر زیست محیطی، تخریب سدها، كارآمدترین و مقرون به صرفه ترین اقدامات برای احیاء رودخانه است.
آبگیری مجدد رودخانه ها از راه حذف سد
هزاران سد و موانع دیگر ساخته شده توسط انسان، آبراه های جهان را قطعه قطعه كرده است، حذف آنها كه حالا با سرعت بیشتری در خیلی از كشورهای اروپایی در حال انجام می باشد، بهترین راه برای احیاء رودخانه ها و اقتصادهای محلی است.
منابع:
nature.com
dw.com
damremoval.eu
realclearscience.com
downtoearth.org.in
Rewilding Europe Making Europe a Wilder Place
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب